برد اصلی ((motherboard :
بزرگترين بردي كه در داخل كيس رايانه مشاهده مي شود، مادربرد است. اين برد يكي از اجزاي اساسي و مهم محسوب مي شود. در سال ۱۹۸۲ همزمان با ارائه اولين كامپيوترهاي شخصي از برد اصلي استفاده گرديد. اين برد دربرگيرنده پروسسور، رم، انواع درايوها (اعم از هارد ديسك، سي دي رام، فلاپي درايو) و ساير موارد مي باشد. اين قطعات بوسيله كابل به برد اصلي متصل هستند ، در زمان كار كردن رايانه، اطلاعات درايوها، پروسسور و رم در حال انتقال در اين برد مي باشد. مثلاً زماني كه برنامه اي را اجرا مي كنيم يا فايلي را ذخيره مي نماييم كارت هاي مودم، شبكه، صدا و گرافيك بوسيله اسلات هاي مادربرد به آن وصل مي شوند و زماني كه در حال كار با اينترنت هستيم،موسيقي گوش مي دهيم و يا برنامه اي را اجرا مي كنيم اطلاعات بين كارت ها، برد و پروسسور در حال رد و بدل است. جهت اتصال قطعات برروي مادربرد، شكاف يا اسلات وجود دارد. اكثر كارت ها داراي يك لبه اتصال دهنده مي باشند كه از طريق اين لبه برروي شكاف ها قرار دارند.
برد اصلي شامل چند چيپ ست مي باشد و اين چيپ ها نقل و انتقال اطلاعات بين پروسسور و ديگر اجزا را ميسر مي سازند. مادربردها در انواع مختلفي از نظر شكل و اندازه توليد مي شوند. شكل و اندازه آن ها متناسب با كيس هايموجود در بازار مي باشد. اگر مادربرد خراب باشد رايانه از كار مي افتد. توجه داشته باشيد كه مادربردها داراي امكانات مشابهي نمي باشند و اگر مادربردي كارت خاصي را پشتيباني نكند نمي توان از آن كارت استفاده كرد. در ضمن اينكه همه مادربردها نمي توانند با همه پردازنده ها كار كنند.
اجزاي اصلي مادربرد:
وجود تمام قطعاتي كه برروي مادربرد قرار دارند الزامي مي باشد. اين قطعات عبارتند از:
۱– تراشه هاي حافظه اصلي(رم) و جايگاه آن
۲– پردازنده و تراشه گير پردازنده
۳– تراشه هاي حافظه BIOS
۴– كمك پردازنده و جايگاه آن
۵– كليدهاي قطع و وصل و اتصال گرهاي تنظيم (جامپرها(
۶– محل اتصال كابل هاي برق
۷– محل اتصال صفحه كليد
۸– محل اتصال بلندگو
۹– محل قرارگيري شكاف ها يا اسلات ها
۱۰– باتري و محل اتصال آن
۱۱– چندين قطعه الكترونيكي ديگر مانند خازن ها، كريستال، مقاومت ها، چيپ ست ها و ساير موارد
خازن ها انرژي را ذخيره مي كنند و معمولاً براي تنظيم امواج، به عنوان يكسو كننده، جهت تبديل جريان متناوب به مستقيم به كار مي رود. كريستال ها ضربان هاي ساعت را در فاصله هاي زماني ثابت توليد مي كنند و مقاومت ها نيز ولتاژ امواج را تغيير مي دهند.
انواع مادربردها از نظر شكل:
همان طور كه مي دانيد اندازه مادربردها بايد با منبع تغذيه و جعبه رايانه متناسب باشد. انواع مادربردها از نظر شكل عموماً به موارد زير تقسيم مي شود:
۱– مادربرد سبك PC/XT
۲– مادربرد سبك AT/Full size
۳– مادربرد سبك Baby AT or Mini AT
۴– مادربرد سبك LPX
۵– مادربرد سبك ATX
۶– مادربرد سبك NLX
– مادربرد سبك PC/XT در سال ۱۹۸۱ به بازار عرضه شد و هم اكنون مورد استفاده قرار نمي گيرد. طول آن در حدود ۳۰ و عرض آن در حدود ۲۰سانتي متر و داراي ۵ شكاف براي كارت ها بود.
– مادربرد سبك AT/Full size در سال ۱۹۸۴ به بازار عرضه شد. طول آن ۳۵ و عرض آن ۳۰ سانتي متر مي باشد و تقريباً از دور خارج شدند و ديگر توليد نمي شوند، زيرا بسيار بزرگ بودند.
– مادربرد سبك Baby AT or Mini AT تقريباً استاندارد مادربردAT/Full size را دارد ولي از نظر اندازه كوچك تر از آن است. از آنجايي كه اين مادربرد در هر جعبه اي جاي مي گيرد، بيشتر مادربردهاي كنوني بدين شكل توليد مي شوند.
– مادربرد LPX مانند نوع قبل داراي دو گونه كوچك و بزرگ بود. اين مادربرد داراي اين امكان است كه بعد از نصب اتصالات مختلف در قسمت عقب قرار مي گيرد و شكاف ها بر روي يك كارت جدا نصب مي شود و اتصال گرها در كنار هم در عقب مادربرد قرار مي گيرند. درضمن اينكه اين نوع مادربردها داراي اتصال گرهاي اضافي نيز مي باشند.
– مادربرد ATX در سال ۱۹۹۵ طراحي شدند كه شباهتي به مادربردهايBaby AT or Mini AT دارند. با اين تفاوت كه ۹۰ درجه تغيير شكل يافته اند، در اين گونه مادربردها تهويه رايانه به خوبي انجام مي شود و داراي يك نوع جامپر مي باشد. در اين نوع بردهاي اصلي نمي توان از هر دو نوع حافظه استفاده نمود. اين نوع بردها داراي امكاناتي مي باشند كه مي توان بدون استفاده از كابل هاي بلند قطعات را بر روي آن وصل كرد زيرا داراي جايگاه هاي خاصي مي باشند. درضمن اينكه مي توان بر روي شكاف هاي آن هر كارتي با هر طولي را بر روي آن نصب كرد.- كار با مادربرد NLX بسيار ساده مي باشد. تعميرات، نگهداري و ارتقاء آنها نيز ساده تر است.
مادربرد آن برد (On Board):
بعضي مواقع مادربردها كارت صدا، گرافيك، مودم و شبكه را به صورت مجتمع دربردارد و ديگر نيازي نيست تا آنها را به صورت جداگانه خريداري نمود و بر روي آن نصب كرد. به اينگونه بردهاي اصلي آن برد مي گويند، و معمولا داراي قيمت كمتري مي باشند. به اين دليل كه عموماً قابل ارتقا، تغيير و تعمير نمي باشند.
مادربردهاي آن برد معمولاً دربرگيرنده يك يا چند مورد از قطعات گفته شده مي باشند كه مي توان بعضي از آنها را غيرفعال نمود و كارت موردنظر خود را بر روي آن نصب كرد با توجه به اينكه اينگونه مادربردها اسلات هاي كمتري دارند، بنابراين انعطاف پذيري كمتري نيز دارند.
گذرگاه هاي توسعه :
گذرگاه يا خط حامل، يك مسير عمومي است كه داده ها از روي آن نقل و انتقال مي كنند. اين مسير به وسيله مدارهاي الكتريكي بين قسمت هاي ديگر يك رايانه ارتباط برقرار مي كنند. اين مقدار داده ها مي توانند به صورت همزمان از گذرگاه ها عبور كنند و مقدار آنها بر حسب بيت مي باشد. به طور معمول ۴گذرگاه اصلي در رايانه ها وجود دارد:
۱- گذرگاه پردازنده
۲- گذرگاه حافظه
۳- گذرگاه آدرس
۴- گذرگاه ورودي- خروجي
گذرگاه پردازنده مسير ارتباط پردازنده و تراشه هاي مجتمع يا چيپ ست هاست.
اين گذرگاه ،داده ها را به سرعت به پردازنده منتقل مي كند و از آن به بيرون مي فرستد و سرعت آن نسبت به ساير گذرگاه ها بسيار سريعتر مي باشد، گذرگاه حافظه ،داده ها را بين پردازنده، رم و حافظه رم انتقال مي دهد.
مهم ترين گذرگاه هاي توسعه عبارتند از:
گذرگاه ISA: همان طور كه مي دانيد در رايانه قطعات مختلف از طريق يك سري خطوط با يكديگر ارتباط دارند كه به آن ها خط حامل مي گويند. درواقع قطعات موردنياز بر روي اين خط قرار مي گيرند.
اين گذرگاه هاي ۸ بيتي ISA نام داشتند، سپس در چند سال بعد گذرگاه هاي ۱۶بيتي به بازار عرضه شدند، اين گذرگاه ها به علت ضريب اطمينان بالا، كارابودن و سازگاري هنوز به كار مي روند.
گذرگاه ESA :پس از توليد رايانه ۳۸۶ گذرگاه هاي عريض ۳۲ بيتي به كار گرفته شد. اين گذرگاه ها داراي شكاف هاي ۳۲ بيتي مي باشند به همين دليل نمي توان در آنها از كارت هاي ۸ يا ۱۶ بيتي استفاده كرد.
نكته: نوعي از گذرگاه ISA به نام MCK بوجود آمد، كه معماري گذرگاه ۱۶ بيتي و ۳۲ بيتي را با هم داشت اين سيستم از سيستم هاي ISA سريعتر و با آن ها ناسازگارتر بود. گذرگاه هاي ديگري مانند گذرگاه VESA، Local Buss، PCT،USP، AGP و موارد ديگر نيز وجود دارند كه به علت محدوديت آموزشي به توضيح آن ها نمي پردازيم.
نصب و تعويض كارت ها :
همان طور كه مي دانيد مدارهاي گرافيك، صدا، تصوير، مودم و ساير موارد كه بر روي يك صفحه قرار گرفته اند را كارت مي گويند. جهت تعويض يا نصب آنها در رايانه اعمال زير را انجام دهيد:
* با پيچ گوشتي پيچ هاي نگهدارنده كارت را باز كنيد. بدون اينكه كارت هيچ گونه مقاومتي از خود نشان دهد آن را با احتياط و با حركت دادن به سمت جلو و عقب با كشيدن تدريجي به سمت بالا از محل خود جدا كنيد.
فراموش نكنيد كه بهتر است در هنگام نصب كارت ها جهت تغيير كليدهاي اتصال گر و جامپرها به دفترچه يا ورقه راهنماي كارت مراجعه نماييد.
درگاه خارجي :
يك رايانه بدون رابط هايي كه آن را براي تبادل اطلاعات به بيرون وصل مي كند نمي تواند كار كند. بدين ترتيب درگاه ها و رابط هاي رايانه نقش بزرگي را برعهده دارند.
۱ – درگاه سريال: اين درگاه درپشت رايانه قراردارد به درگاه هاي com نيز مشهورند و جزء اولين درگاه هايي هستند كه در رايانه هاي اوليه به كار برده شدند. درگاه هاي سريال قديمي ۲۵ پايه اي و درگاه هاي سريال جديد ۹ پايه اي هستند يعني درگاه سريال رايانه را با ۹ سيم به وسايل جانبي متصل مي كند.
۲ – درگاه موازي: به اين درگاه ها درگاه چاپگر نيز مي گويند اما در حال حاضر براي اتصال اسكنر و موارد ديگر نيز به كار مي رود، اين درگاه بزرگ ترين درگاه در پشت رايانه است كه ۲۵ سيمي مي باشد كه ۱۷ سيم آن براي سيگنال ها به كار مي رود. سيگنال ها به سه گروه داده ها، كنترل و وضعيت تقسيم مي شوند.
۳ – درگاه اسكازي: اين درگاه مي تواند اطلاعات را با سرعت بالايي جابه جا نمايد. اين درگاه براي بيشتر اسكنرها و CD و DVD نويس ها به كار مي رود.
۴ – درگاهPS/2 : اين درگاه داراي ۶ پايه سوزن براي انتقال داده هاست. كه بيشتر براي استفاده صفحه كليد و ماوس به كار مي رود.
۵ – درگاه سريال Firewire :اين درگاه براي اتصال دوربين هاي ويديوئي، نمايشگرهاي رقمي (ديجيتال)، سيستم هاي صوتي و يا سيستم ماهواره هاي رقمي به رايانه استفاده مي شود.
۶ – رابط هاي DIDE: بر روي مادربرد چند رابط براي ذخيره سازي وجود دارد كه عبارتند از رابط ايده (آي دي يو)، كه در رايانه هاي قديمي وجود داشت و از آن مي توان براي اتصال دو وسيله مانند هارد ديسك و ديسك گردان CD به رايانه استفاده نمود ورابط ايده توسعه يافته كه اين رابط از رابط ايده سريعتر است و به وسيله آن مي توان چهار مورد ديگر را به رايانه وصل نمود.
كنترل گر
ابزارهاي جانبي در رايانه با ابزاري به نام كنترل گر با پردازنده و ديگر اجزا ارتباط برقرار مي كنند كه نام هاي ديگر آن رابط و آداپتر مي باشد. به طور مثال هارد ديسك و صفحه كليد با كنترل گر كار مي كند و كارت گرافيكي با آداپتر. كنترل گرها يا بر روي يك كارت جدا قرار دارند و يا بر روي مادربرد.
در آخر هم بد نیست که یک مادربورد عالی را با تمام مشخصاتش معرفی کنیم:
يك مادر بورد فوق العاده سريع و مورد اطمينان رو بهتون معرفي ميكنم كه البتهCPU AMD رو ساپورت ميكنه.
MAIN Epox ep-9nda3
مشخصات اين مادر بورد به شرح زير ميباشد.
CPU Socket
Support Socket-939 based AMD Athlon-64/ Athlon-64 FX up to 4000+ with2.0GT/s Hyper Transport
Chipset
nForce 3 Ultra
Memory
4x 184-pin DDR SDRAM DIMM sockets
Supports single- / doublesided 2.5v DDR-266/333/400 DIMMs in 64/128/256/512 MB Modules
Dual Channel Architecture
Expansion Slots
Five PCI connectors compliant with PCI version 2.2
One 1.5 volts AGP- 8x/4x connector compliant with AGP version 3.0
Onboard PCI/IDE
Two IDE ports (up to 4 IDE devices) with UDMA-33, ATA-66/100/133 support from embedded IDE controller.
I/O
Onboard Winbond W83627THF LPC bus I/O controller
Legacy peripheral interface for PS/2 keyboard & mouse, FDD, Parallel, Two Serial, Game and IrDA (version 1.0 compliant)
1394A: Two ports (400 Mbps)
Smartfan™ function for noise / temperature control of CPU cooler automatically based upon temperature
USB
Eight USB connectors compliant with USB2.0 from embedded USB controller (4 connectors at rear panel)
S-ATA
two S-ATA ports from nForce 3 up to 150MBps bandwidth
two S-ATA ports from Marvell 88SR3020 up to 150MBps bandwidth with RAID 0,1 0+1, JBOD support
Integrated Audio
Selectable 2, 6 or 8-CH audio from onboard Realtek ALC850 AC’97 version 2.3 compliant CODEC width 18-bit ADC and 16-bit DAC resolution
Support AUX-in, CD-in, S/PDIF-in and S/PDIF-out
Rear Panel audio jacks configuration:
For 2-channel mode; stereo Line-out (Lime), stereo Line-In (Light blue) andMic-In (Pink)
For 6-channel mode; Front stereo-out (Lime), Rear stereo-out (Light blue), Center and Sub-woofer (Pink)
For 8-channel mode; stereo Line-In (Light blue), Mic-In (Pink), Front Stereo-out (Lime), Rear stereo-out (Black), Center and Sub-woofer (Orange) and Side stereo-out (Gray)
Support Front panel audio for Mic-In and stereo Line-Out only. (Front panel Line-out electrically shared with rear panel Line-out).
Support Auto Jack Sensing for fool-proof audio device installation
Coaxial S/PDIF-out available on rear panel
LAN
1Gb Ethernet from onboard Cicada CIS8201 Gigabit Ethernet PHY
BIOS
4MB Flash EEPROM with Award Plug&Play BIOS
Support ACPI S3 (Suspend To RAM) mode in ACPI compliant O/S
Support EZ Boot for fast bootable device selection
Support Magic Health for system hardware status report during system boot-up
Award Plug&Play BIOS
Special Features
Onboard Post-Port LED display
Support Asynchronous clocking mode between FSB and AGP/PCI
KBPO (Keyboard Power On)
Wake-On-LAN
Supports USB resume in S3
AGP-Master for protection against improper AGP card insertion
Power BIOS
Support BIOS adjustable CPU multiplier & Core voltage, FSB clock, AGP voltage & clock, DIMM frequency and voltage settings
Support Asynchronous clocking mode between FSB and AGP/PCI
Powerfull utilities for Windows
USDM (Unified System Diagnostic Manager) for system hardware monitoring
Magic Flash for BIOS update without requiring a DOS Flash utility and/orbootable diskettes
Magic Screen for personal bootup screen design
Usefull Software Bundle
Symantec Ghost
Norton Personal Firewall
Trend PC-Cillin
Form Factor
305mm x 245mm x 40mm, ATX Size
